Thế lưỡng nan của Thâm hụt kép Hoa Kỳ

Trong các cuộc thảo luận kinh tế vĩ mô, khái niệm “thâm hụt kép” (twin deficits) của Hoa Kỳ là một chủ đề định kỳ và quan trọng. Hiện tượng này mô tả tình trạng một quốc gia đồng thời trải qua thâm hụt ngân sách chính phủ và thâm hụt tài khoản vãng lai. Sự tái xuất hiện của thâm hụt kép với quy mô lớn đặt ra những câu hỏi nền tảng về sự bền vững của mô hình kinh tế Hoa Kỳ và các tác động tiềm tàng đối với hệ thống tài chính toàn cầu. Bài viết này sẽ phân tích các thành phần của thâm hụt kép, các lý thuyết kinh tế liên quan, trình bày các luồng quan điểm khác nhau và đánh giá triển vọng trong tương lai.

Các thành phần của Thâm hụt kép

Thâm hụt kép bao gồm hai yếu tố chính:

• Thâm hụt Ngân sách (Fiscal Deficit): Đây là tình trạng chi tiêu của chính phủ liên bang vượt quá nguồn thu, chủ yếu từ thuế. Kể từ năm 2002, Hoa Kỳ đã liên tục ghi nhận thâm hụt ngân sách hàng năm. Để bù đắp cho khoản thiếu hụt này, chính phủ phải đi vay bằng cách phát hành các công cụ nợ, chủ yếu là trái phiếu Kho bạc, làm gia tăng tổng nợ công của quốc gia.
• Thâm hụt Tài khoản Vãng lai (Current Account Deficit): Yếu tố này phản ánh sự mất cân bằng trong giao dịch của một quốc gia với phần còn lại của thế giới. Về cơ bản, nó cho thấy quốc gia đang nhập khẩu nhiều hàng hóa, dịch vụ và các dòng vốn hơn là xuất khẩu. Điều này cũng có nghĩa là tổng tiêu dùng và đầu tư trong nước vượt quá sản lượng sản xuất, và phần chênh lệch được tài trợ bởi dòng vốn ròng từ nước ngoài.

Mối liên hệ Kinh tế: Giả thuyết Thâm hụt kép

“Giả thuyết thâm hụt kép” là một lý thuyết kinh tế vĩ mô cho rằng có một mối quan hệ nhân quả giữa thâm hụt ngân sách và thâm hụt tài khoản vãng lai. Cơ chế được giải thích như sau:

Khi chính phủ tăng chi tiêu hoặc cắt giảm thuế, dẫn đến thâm hụt ngân sách lớn hơn, tổng cầu trong nền kinh tế sẽ tăng lên. Nếu nền kinh tế đã hoạt động gần hết công suất, sản xuất trong nước không thể đáp ứng hoàn toàn nhu cầu gia tăng này. Do đó, một phần đáng kể của chi tiêu sẽ hướng vào hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu, làm cho thâm hụt thương mại và tài khoản vãng lai mở rộng.

Một cách tiếp cận sâu hơn cho thấy vấn đề cốt lõi là sự thiếu hụt tiết kiệm quốc gia kinh niên. Như nhà kinh tế Stephen Roach đã phân tích, khi tiết kiệm trong nước (bao gồm tiết kiệm của hộ gia đình, doanh nghiệp và chính phủ) không đủ để tài trợ cho đầu tư trong nước, quốc gia phải nhập khẩu tiết kiệm thặng dư từ nước ngoài. Dòng vốn này chảy vào để bù đắp sự thiếu hụt, và hệ quả tất yếu của nó chính là thâm hụt tài khoản vãng lai.

Các quan điểm phân tích

Việc diễn giải ý nghĩa của thâm hụt kép tại Hoa Kỳ không đồng nhất và có thể được chia thành hai trường phái chính:

• Quan điểm 1: Hệ quả của Vị thế đặc biệt và Sức mạnh kinh tế
  Luồng quan điểm này cho rằng thâm hụt kép không hẳn là một dấu hiệu của sự yếu kém, mà là một hệ quả của vị thế độc nhất của kinh tế Mỹ trên toàn cầu. Thâm hụt tài khoản vãng lai được xem là bằng chứng cho thấy các nhà đầu tư quốc tế có niềm tin mạnh mẽ vào thị trường Mỹ, coi đây là một điểm đến an toàn và hấp dẫn cho vốn đầu tư (theo lập luận của Donald J. Boudreaux). Khả năng tài trợ cho cả hai khoản thâm hụt mà không gây ra khủng hoảng lãi suất xuất phát từ vai trò của đồng đô la Mỹ với tư cách là đồng tiền dự trữ hàng đầu thế giới. Theo đó, vấn đề cần quan tâm không phải là thâm hụt thương mại, mà là kỷ luật tài khóa của chính phủ.
• Quan điểm 2: Chỉ báo về rủi ro và không bền vững
  Trường phái đối lập coi thâm hụt kép là một chỉ báo về rủi ro kinh tế vĩ mô tiềm tàng. Sự phụ thuộc ngày càng tăng vào nguồn vốn nước ngoài để tài trợ cho tiêu dùng và chi tiêu chính phủ tạo ra một lỗ hổng. Nếu tâm lý của các nhà đầu tư quốc tế thay đổi, họ có thể yêu cầu lãi suất cao hơn để nắm giữ tài sản của Mỹ, hoặc bắt đầu thoái vốn, gây áp lực giảm giá mạnh lên đồng đô la. Các phân tích từ Crescat Capital nhấn mạnh rằng sự kết hợp giữa nợ công ở mức cực đoan và thâm hụt kép là “không bền vững”, có thể dẫn đến một thời kỳ lạm phát cao và đồng đô la suy yếu trong dài hạn.

Bối cảnh lịch sử và Triển vọng

Tình trạng thâm hụt kép không phải là chưa từng có tiền lệ. Vào giữa những năm 1980, vấn đề này đã gây ra căng thẳng thương mại và đòi hỏi sự phối hợp chính sách quốc tế, mà đỉnh điểm là Hiệp định Plaza (1985) và Hiệp định Louvre (1987) nhằm điều chỉnh tỷ giá hối đoái.

Tuy nhiên, bối cảnh hiện nay có những điểm khác biệt quan trọng. Tỷ lệ nợ công trên GDP của Hoa Kỳ hiện cao hơn đáng kể so với những năm 1980, làm giảm không gian chính sách để ứng phó với các cú sốc. Quá trình giải quyết thâm hụt kép đòi hỏi những lựa chọn chính sách khó khăn: việc cắt giảm thâm hụt ngân sách yêu cầu sự đồng thuận chính trị về việc tăng thuế hoặc cắt giảm chi tiêu, điều mà cả hai đảng đều tỏ ra do dự. Trong khi đó, các biện pháp bảo hộ thương mại thường không giải quyết được nguyên nhân gốc rễ của sự mất cân bằng giữa tiết kiệm và đầu tư.

Vì vậy, hiện tượng thâm hụt kép phản ánh một sự căng thẳng cơ cấu trong nền kinh tế Hoa Kỳ giữa mức tiêu dùng cao và tỷ lệ tiết kiệm tương đối thấp. Cho đến nay, vị thế đặc quyền của đồng đô la và sự hấp dẫn của thị trường vốn Mỹ đã cho phép quốc gia này duy trì sự mất cân bằng này. Tuy nhiên, tính bền vững trong dài hạn của mô hình này vẫn là một chủ đề tranh luận chính trong giới kinh tế học. Việc quản lý các khoản thâm hụt này một cách có trách nhiệm sẽ là một trong những thách thức chính sách kinh tế vĩ mô hàng đầu đối với Hoa Kỳ trong những thập kỷ tới.

Tham khảo: Crescat Capital, Investopedia, The Daily Economy, Stephen Roach’s substack, The Hill, Bloomberg, Quartz