Nợ, giao dịch nội gián và rủi ro thị trường hiện đại | Trò chuyện giữa Meb Faber và Mark Higgins

Trong một tập gần đây của chương trình “The Meb Faber Show,” người dẫn chương trình Meb Faber đã có cuộc trò chuyện với Mark Higgins, tác giả của cuốn sách Đầu tư vào Lịch sử Tài chính Hoa Kỳ (Investing in U.S. Financial History) về nợ, giao dịch nội gián và rủi ro thị trường hiện đại. Cuộc đối thoại đã khám phá những điểm tương đồng đáng kinh ngạc giữa bối cảnh tài chính ngày nay và những khoảnh khắc then chốt trong quá khứ. Đây là một lời nhắc nhở mạnh mẽ rằng dù công nghệ và thị trường có phát triển, hành vi của con người vẫn là một hằng số, thường dẫn đến các chu kỳ lặp đi lặp lại của đầu cơ, khủng hoảng và những vấn đề đạo đức đáng ngờ. Từ những ngày đầu lập quốc của Hoa Kỳ cho đến cơn sốt thị trường tư nhân hiện nay, Higgins đã đưa ra một góc nhìn lịch sử về những vấn đề cấp bách nhất mà các nhà đầu tư đang phải đối mặt.

Một số điểm Ngẫm thấy hay và đáng suy nghĩ từ cuộc trò chuyện này.

Giao dịch nội gián

Cuộc trò chuyện bắt đầu bằng việc nhìn lại cuộc khủng hoảng tài chính năm 1792 và một nhân vật mà Higgins gọi là “cha đẻ của giao dịch nội gián” — William Duer. Với tư cách là Trợ lý Bộ trưởng Tài chính dưới thời Alexander Hamilton, Duer đã lợi dụng thông tin nội bộ về kế hoạch của chính phủ trong việc trả các khoản nợ để mua lại những trái phiếu vỡ nợ với giá chỉ vài xu trên một đô la, vì ông biết rằng chúng sẽ sớm quay trở lại mệnh giá đầy đủ. Giai thoại lịch sử này tạo ra một sự song hành trực tiếp đến một tranh cãi hiện đại nhức nhối. Higgins khẳng định:

Ông đưa ra một lời giải thích đơn giản nhưng sâu cay về lý do tại sao các chính trị gia vẫn được phép giao dịch cổ phiếu riêng lẻ bất chấp sự phản đối của công chúng: “Những người làm luật lại chính là những người hưởng lợi. Vì vậy, có một động lực rất mạnh mẽ để không đặt ra luật cấm nó.” Vấn đề vượt thời gian này nêu bật một xung đột lợi ích cơ bản đã tồn tại hơn hai thế kỷ.

Tuy nhiên, theo Ngẫm, khi xem xét sâu hơn, con đường để giải quyết vấn đề này lại không hề đơn giản và vẫn còn là chủ đề gây tranh cãi gay gắt. Liệu có nên cấm hoàn toàn các chính trị gia giao dịch cổ phiếu, hay chỉ cần yêu cầu họ đặt tài sản vào các quỹ tín thác mù (blind trust) để tránh xung đột? Phạm vi áp dụng có nên mở rộng cho cả vợ/chồng và những người thân cận của họ không? Mỗi giải pháp đều có những ưu và nhược điểm riêng về tính khả thi và hiệu quả. Do đó, trong khi việc Higgins xác định bản chất của vấn đề là hoàn toàn chính xác, việc tìm ra một giải pháp được đồng thuận rộng rãi vẫn là một thách thức lớn.

Gánh nặng nợ nần chưa từng có trong lịch sử

Một trong những cảnh báo cấp bách nhất của Higgins liên quan đến nợ công của Hoa Kỳ. Ông giải thích rằng trong 150 năm đầu tiên, nước Mỹ phần lớn tuân theo hai nguyên tắc do Alexander Hamilton thiết lập: tăng nợ trong những “nguy cơ công cộng” như chiến tranh, và siêng năng trả nợ trong thời bình. Mô hình này đã được tuân thủ sau Chiến tranh năm 1812, Nội chiến, và Thế chiến thứ nhất.

Tuy nhiên, kỷ luật này đã biến mất kể từ sau Thế chiến thứ hai. “Trong nhiều thập kỷ, chúng ta đã không tuân theo định đề thứ hai của Hamilton về việc trả nợ sau khi nguy cơ công cộng qua đi,” Higgins giải thích.

Nỗi sợ hãi chính của ông là quốc gia đang làm xói mòn “khả năng vay nợ” (debt capacity) của mình, điều này có thể khiến nước Mỹ không thể vay mượn những khoản tiền khổng lồ cần thiết để chống lại một cuộc khủng hoảng lớn tiếp theo, cho dù đó là chiến tranh, thảm họa thiên nhiên hay một cuộc khủng hoảng tài chính khác. “Các đồng tiền dự trữ không thường xuyên bị mất vị thế,” ông cảnh báo, “nhưng chúng sẽ bị mất vị thế khi bạn đối xử với tín dụng công một cách vô trách nhiệm.”

Những chiêu trò “gây sốc” trên thị trường tư nhân

Chuyển sang các xu hướng đầu tư hiện đại, Higgins bày tỏ sự lo ngại sâu sắc về sự bùng nổ của các loại tài sản thay thế—như vốn cổ phần tư nhân (private equity), vốn mạo hiểm (venture capital), và tín dụng tư nhân (private credit)—đang được tiếp thị cho các nhà đầu tư nhỏ lẻ. Ông so sánh các khoản phí cắt cổ của chúng với các quỹ đóng của những năm 1930 và chỉ ra một thực hành đặc biệt “đáng lo ngại”.

Higgins mô tả một kẽ hở kế toán, nơi các quỹ mua lại các lợi ích thứ cấp trong các công ty tư nhân với mức chiết khấu sâu, sau đó được phép ngay lập tức định giá lại tài sản đó theo Giá trị Tài sản Ròng (NAV) được báo cáo gần nhất. Điều này tạo ra một “lợi nhuận trên giấy” có thể không có thật, vì các tài sản này có thể đã được bán với giá chiết khấu vì một lý do chính đáng.

Điều “gây sốc nhất,” ông lưu ý, liên quan đến công ty Hamilton Lane, công ty này đã thuyết phục các cổ đông thay đổi cơ cấu trả thưởng để cho phép họ nhận phí khuyến khích (incentive fees) dựa trên các khoản lợi nhuận trên giấy chưa được thực hiện này. “Thật không thể tin được một số chuyện đang diễn ra,” Higgins than thở và cảnh báo rằng những sản phẩm này hiện đang được xem xét đưa vào các kế hoạch hưu trí 401(k), gây ra rủi ro đáng kể cho những người tiết kiệm hưu trí.

Ngoài ra, theo Ngẫm suy nghĩ, sẽ có hai luồng ý kiến xoay quanh việc “Tiếp cận” và “Bảo vệ”. Luồng ý kiến ủng hộ “Tiếp cận” ở đây có nghĩa là Tại sao các nhà đầu tư nhỏ lẻ không được phép tiếp cận các loại tài sản có tiềm năng sinh lời cao mà chỉ giới siêu giàu mới có? Việc “dân chủ hóa” tài chính là một xu hướng mạnh mẽ. Nếu có cơ cấu sản phẩm và công bố thông tin phù hợp, rủi ro có thể được giảm thiểu. Luồng ý kiến ủng hộ “Bảo vệ” chính là quan điểm của Higgins. Nhà đầu tư nhỏ lẻ thiếu kinh nghiệm, nguồn lực thẩm định và khả năng chịu đựng rủi ro thua lỗ và mất thanh khoản. Sự bất cân xứng thông tin là quá lớn, và các cấu trúc phí hiện tại mang tính bóc lột. Lập luận của Higgins là đúng khi nói về những rủi ro hiện hữu, nhưng việc có nên cấm hoàn toàn hay chỉ cần quy định chặt chẽ hơn vẫn là một câu hỏi mở.

Bóng ma lạm phát quay trở lại

Rút ra những điểm tương đồng với những năm 1970, Higgins bày tỏ lo ngại rằng Cục Dự trữ Liên bang (Fed) có thể đang lặp lại một sai lầm lịch sử khi nới lỏng lập trường chống lạm phát quá sớm. Trong những năm 70, Fed đã nhiều lần lùi bước trong cuộc chiến chống lại giá cả gia tăng dưới áp lực chính trị, để rồi chứng kiến lạm phát quay trở lại ở mức cao hơn mỗi lần.

“Mỗi khi bạn thất bại trong việc kiềm chế nó, nó sẽ tăng lên một mức cao hơn và ngày càng khó khăn hơn vì bạn sẽ phải buộc nền kinh tế rơi vào một cuộc suy thoái khắc nghiệt hơn,” ông lập luận. Ông tin rằng sự xoay trục chính sách của Fed vào năm 2024 là một sai lầm và một đợt cắt giảm lãi suất sớm nữa có thể khiến lạm phát ăn sâu hơn, làm cho nỗi đau kinh tế cuối cùng cần thiết để kiểm soát nó trở nên nghiêm trọng hơn.

Bài học vượt thời gian từ lịch sử

Trong suốt cuộc trò chuyện, Higgins nhấn mạnh rằng “trí nhớ tài chính” 20 năm, như John Kenneth Galbraith từng nói, thường quá ngắn để ngăn chặn những sai lầm cũ tái xuất hiện dưới những hình thức mới. Bằng cách nghiên cứu các nhân vật như Alexander Hamilton tài ba và nhà “đầu tư giá trị nguyên bản” đầy kỷ luật Hetty Green, các nhà đầu tư ngày nay có thể có được một góc nhìn dài hạn quan trọng.

Bài học cuối cùng rất rõ ràng: những ai phớt lờ lịch sử tài chính có nguy cơ trở thành câu chuyện cảnh báo tiếp theo của nó. Hiểu biết về quá khứ không chỉ là một bài tập học thuật, mà là một công cụ thiết yếu để điều hướng những rủi ro của hiện tại và tương lai.

Nếu bạn muốn theo dõi video đầy đủ của cuộc trò chuyện này, các bạn có thể theo dõi tại trang podcast của “The Meb Faber Show“.