Tóm tắt
-
Cuộc khủng hoảng TTTM ở Mỹ là kết quả của một thị trường đã bão hòa và sự sụp đổ của mô hình “cửa hàng chủ chốt” (anchor store).
-
Ngược lại, vấn đề ở Trung Quốc không phải là sự lỗi thời mà là hệ quả của một chu kỳ xây dựng quá mức, được thúc đẩy bởi chính sách của chính quyền địa phương và các mục tiêu quy hoạch đô thị.
-
Tóm lại, TTTM ở Mỹ đang trải qua một quá trình tái cấu trúc “từ dưới lên” do thị trường thúc đẩy để hồi sinh các tài sản đang suy thoái. Trong khi đó, Trung Quốc đang theo đuổi một quá trình chuyển đổi “từ trên xuống” để quản lý sự dư thừa.
Trung tâm thương mại (TTTM), một cấu trúc kinh tế-xã hội đặc trưng của thế kỷ 20, có nguồn gốc từ Hoa Kỳ và đã định hình sâu sắc cảnh quan đô thị cũng như văn hóa tiêu dùng. Mô hình này, được xây dựng dựa trên sự phát triển của vùng ngoại ô và văn hóa xe hơi, đã lan rộng ra toàn cầu, trở thành biểu tượng của sự hiện đại hóa và tăng trưởng kinh tế. Trung Quốc, trong quá trình mở rộng kinh tế và đô thị hóa nhanh chóng vào cuối thế kỷ 20 và đầu thế kỷ 21, đã tiếp nhận và nhân rộng mô hình TTTM trên một quy mô chưa từng có.
Tuy nhiên, trong những thập kỷ gần đây, quỹ đạo phát triển của các TTTM tại hai quốc gia này đã bắt đầu phân kỳ một cách rõ rệt. Trong khi Hoa Kỳ đối mặt với một giai đoạn bão hòa, suy giảm và tái cấu trúc sâu sắc của một thị trường đã trưởng thành, Trung Quốc lại phải xử lý những hệ quả của chu kỳ xây dựng được đẩy nhanh, dẫn đến tình trạng dư thừa nguồn cung và hình thức tái định hình chức năng khác biệt.
Bối cảnh lịch sử
Sự ra đời và phát triển của TTTM tại Hoa Kỳ không thể tách rời khỏi bối cảnh xã hội sau Thế chiến thứ hai. Sự bùng nổ dân số, sự phát triển của hệ thống đường cao tốc liên bang và làn sóng di cư ồ ạt ra các vùng ngoại ô đã tạo ra nhu cầu mới về không gian bán lẻ tập trung, dễ tiếp cận bằng ô tô. Các TTTM trong nhà (enclosed malls) đã đáp ứng nhu cầu này một cách hiệu quả.
Mô hình TTTM Mỹ cổ điển được đặc trưng bởi một số yếu tố cốt lõi. Thứ nhất, đó là sự hiện diện của các “cửa hàng chủ chốt” (anchor stores). Đây thường là các cửa hàng bách hóa lớn có thương hiệu quốc gia như Macy’s, Sears, hay JCPenney, được đặt ở các vị trí rìa của TTTM và có lối vào trực tiếp từ bãi đậu xe. Các cửa hàng này có vai trò thu hút một lượng lớn khách hàng đến TTTM. Thứ hai, giữa các cửa hàng chủ chốt là một mạng lưới các “cửa hàng nội tuyến” (inline stores) nhỏ hơn, chuyên bán các mặt hàng thời trang, phụ kiện và các sản phẩm chuyên biệt khác. Thứ ba, TTTM cung cấp một môi trường được kiểm soát về nhiệt độ, an toàn và sạch sẽ, cùng với các tiện ích như khu ẩm thực (food court) và không gian giải trí.
Vào thập niên 1970, được gọi là “thời kỳ trung tâm thương mại hóa nước Mỹ”. TTTM là nơi để mua sắm và không gian tụ tập công cộng, cũng là một trung tâm của đời sống xã hội ở các vùng ngoại ô vốn thiếu các quảng trường hay khu phố đi bộ truyền thống.
Tại Trung Quốc, sự trỗi dậy của TTTM diễn ra muộn hơn nhiều, chủ yếu từ sau những năm 1990. Quá trình này gắn liền với sự tăng trưởng kinh tế, đô thị hóa với tốc độ cao và sự hình thành của tầng lớp trung lưu đông đảo có sức mua đáng kể. GDP bình quân đầu người của Trung Quốc đã tăng từ mức thấp vào những năm 1980 lên hơn 12.500 USD vào năm 2021, tạo ra thị trường tiêu dùng khổng lồ.
[Còn tiếp]
Bạn có thể đọc thêm nội dung chi tiết của bài này trên trang substack [cần trả phí].