Dòng dầu Nga đến Ấn Độ chảy qua đế chế của tỷ phú giàu nhất Châu Á

Tại Jamnagar, một vùng công nghiệp ven biển ở bang Gujarat của Ấn Độ, hai câu chuyện trái ngược nhau đang cùng tồn tại. Một là câu chuyện về sự xa hoa tột bậc, nơi những nhân vật như Rihanna, Bill Gates và Mark Zuckerberg hội tụ để dự bữa tiệc trước đám cưới xa hoa của con trai tỷ phú Mukesh Ambani, người giàu nhất châu Á. Câu chuyện còn lại gai góc hơn nhiều: chính tại đây, bên trong nhà máy lọc dầu lớn nhất thế giới thuộc sở hữu của ông Ambani, một dòng chảy dầu thô khổng lồ từ Nga đang trở thành tâm điểm của một cuộc đối đầu thương mại ngày càng gay gắt giữa Hoa Kỳ và Ấn Độ.

Khi Tổng thống Donald Trump áp đặt mức thuế quan lên tới 50% đối với Ấn Độ vì giúp “cung cấp tài chính cho cuộc chiến của Nga ở Ukraine”, sự chú ý đã đổ dồn vào vai trò trung tâm của tập đoàn Reliance Industries (RIL) do ông Ambani điều hành. Thương hiệu Reliance có mặt ở khắp mọi nơi tại Ấn Độ. Công ty, được thành lập bởi cha của ông Mukesh Ambani tại Bombay (nay là Mumbai) vào năm 1965 như một công ty kinh doanh polyester, là tập đoàn lớn nhất quốc gia, bao gồm các công ty thống trị trong lĩnh vực năng lượng, dữ liệu và mạng di động, bán lẻ, tài chính, và nhiều lĩnh vực khác. Các công ty này phát sóng HBO, sở hữu một trong những đội cricket giá trị nhất thế giới, điều hành một loạt các quỹ từ thiện, và gần đây họ đã thâu tóm gần như mọi thương hiệu thời trang cao cấp (haute couture) trong nước. Nhà máy lọc dầu Reliance tại Jamnagar được xếp hạng quốc tế trong nhóm hàng đầu về mức độ phức tạp. Có nhiều loại dầu thô khác nhau, và cơ sở Jamnagar có thể dễ dàng chuyển đổi từ việc lọc dầu thô từ Vịnh Ba Tư, Châu Mỹ Latinh hoặc bất cứ nơi nào có thể tìm được giá tốt nhất. Theo dữ liệu từ Trung tâm Nghiên cứu Năng lượng và Không khí Sạch (CREA), sự thay đổi trong hoạt động của RIL là vô cùng ấn tượng. Trước chiến tranh, dầu thô của Nga chỉ chiếm 3% lượng nhập khẩu của nhà máy lọc dầu Jamnagar. Đến năm 2025, con số này đã tăng vọt lên mức trung bình 50%. Chỉ trong bảy tháng đầu năm 2025, nhà máy này đã nhập khẩu 18,3 triệu tấn dầu thô của Nga, trị giá 8,7 tỷ USD.

Sự gia tăng này chủ yếu được thúc đẩy bởi các yếu tố kinh tế. Sau khi các lệnh trừng phạt của phương Tây được áp đặt, Nga đã chào bán dầu thô của mình với mức giá chiết khấu đáng kể. Đối với Ấn Độ, một quốc gia nhập khẩu khoảng 85% nhu cầu dầu mỏ, việc tiếp cận nguồn cung giá rẻ hơn là một cơ hội để đảm bảo an ninh năng lượng và kiểm soát áp lực lạm phát. Các nhà máy lọc dầu có công nghệ phức tạp như Jamnagar có khả năng xử lý nhiều loại dầu thô khác nhau, cho phép họ tận dụng cơ hội kinh doanh chênh lệch giá bằng cách mua nguyên liệu thô giá rẻ và bán các sản phẩm tinh chế ra thị trường toàn cầu.

Một yếu tố quan trọng gây ra căng thẳng trong quan hệ Mỹ-Ấn là điểm đến cuối cùng của các sản phẩm được tinh chế từ dầu thô này. Theo phân tích của CREA, một phần đáng kể các sản phẩm từ nhà máy Jamnagar đã được xuất khẩu đến chính các quốc gia đang áp đặt lệnh trừng phạt đối với Nga. Dữ liệu cho thấy Hoa Kỳ là một trong những điểm đến hàng đầu cho các sản phẩm này, bao gồm xăng và các thành phần pha trộn. Bộ trưởng Tài chính Hoa Kỳ Scott Bessent đã đề cập đến vấn đề này, lưu ý rằng hoạt động nhập khẩu và tái xuất khẩu đã mang lại lợi ích cho một số doanh nghiệp lớn tại Ấn Độ.

Ngoài RIL, Nayara Energy, một nhà máy lọc dầu lớn khác có phần lớn cổ phần thuộc sở hữu của các công ty Nga, cũng là một nhà nhập khẩu quan trọng dầu thô của Nga.

Đối với chính phủ Ấn Độ, tình hình này tạo ra một bài toán phức tạp. Một mặt, việc đảm bảo nguồn cung năng lượng giá cả phải chăng là một ưu tiên quốc gia. Mặt khác, nước này phải đối mặt với áp lực ngoại giao và các biện pháp thương mại từ Hoa Kỳ, một trong những đối tác chiến lược quan trọng nhất của mình. Trong khi các cuộc thảo luận chính trị tiếp diễn, các hoạt động thương mại của những công ty như Reliance Industries vẫn là một yếu tố trung tâm trong bối cảnh năng lượng toàn cầu đang thay đổi.

Nguồn: Al Jazeera, The New York Times