Khi nhắc đến Goldman Sachs, hình ảnh hiện lên trong tâm trí của hầu hết mọi người là một gã khổng lồ tài chính toàn cầu, một thế lực định hình các thị trường, tư vấn cho những chính phủ và dàn xếp các thương vụ hàng tỷ đô la. Tòa tháp kính hiện đại của họ là biểu tượng của quyền lực và sự tinh hoa trong thế giới tài chính. Tuy nhiên, để hiểu được bản chất thực sự của Goldman Sachs, chúng ta phải quay ngược thời gian, trở về những con phố lát đá cuội của Lower Manhattan vào thế kỷ 19, nơi một người nhập cư đã đặt viên gạch đầu tiên cho một đế chế bằng một triết lý kinh doanh đơn giản nhưng vô cùng mạnh mẽ: xây dựng niềm tin, từng khách hàng một. Lịch sử của Goldman Sachs không phải là một đường thẳng đi lên, mà là một bản giao hưởng phức tạp của sự tham vọng, khả năng thích ứng phi thường, những bài học cay đắng từ thất bại và sự cân bằng mong manh nhưng kiên định giữa rủi ro và uy tín.

Khởi Nghiệp Từ Con Số Không (1869)

Năm 1869, khi nước Mỹ vẫn đang trong quá trình hàn gắn vết thương sau Nội chiến, Marcus Goldman, một giáo viên người Đức nhập cư, đã đến New York với một tầm nhìn khác biệt. Trong khi các ngân hàng lớn và quyền lực như J.P. Morgan chỉ tập trung vào việc tài trợ cho các dự án đường sắt khổng lồ và các tập đoàn công nghiệp mới nổi, Marcus Goldman lại nhìn thấy một cơ hội bị bỏ qua ngay dưới chân mình: những tiểu thương, những người bán buôn kim hoàn, da thuộc và hàng dệt may đang chật vật tìm kiếm nguồn vốn lưu động ngắn hạn.

Mô hình kinh doanh của ông, vào thời điểm đó, được xem là độc đáo và gần gũi. Hàng ngày, ông đi bộ dọc theo các con phố của khu tài chính, đội một chiếc mũ chóp cao – thứ mà sau này trở thành một phần huyền thoại của công ty. Ông không ngồi trong văn phòng sang trọng chờ khách hàng đến. Thay vào đó, ông đến tận nơi, mua lại các giấy nợ (thương phiếu) của các thương nhân với một mức chiết khấu nhỏ, thường là vài điểm phần trăm. Sau đó, ông sẽ bỏ những thương phiếu này vào trong chính chiếc mũ của mình và đi đến các ngân hàng thương mại lớn hơn để bán lại chúng, hưởng phần chênh lệch.

Mô hình “thu gom tận nơi, quay vòng nhanh” này đòi hỏi nhiều hơn là chỉ sự nhạy bén về tài chính. Nó đòi hỏi một phẩm chất cốt lõi: sự tin tưởng. Marcus Goldman phải nhanh chóng đánh giá được uy tín và khả năng thanh toán của từng thương nhân chỉ qua vài cuộc trò chuyện và quan sát. Ngược lại, các thương nhân cũng phải tin tưởng rằng ông sẽ giữ lời hứa. Bằng cách xây dựng mối quan hệ cá nhân, trực tiếp và minh bạch, ông đã tạo ra một mạng lưới khách hàng trung thành.

Đây chính là nơi triết lý “khách hàng là trung tâm” và “sự chính trực” được khai sinh. Nó không phải là một khẩu hiệu marketing bóng bẩy, mà là phương thức sống còn của một doanh nghiệp non trẻ. Danh tiếng của Marcus Goldman được xây dựng không phải trên quy mô tài sản, mà trên độ tin cậy của lời nói. Nền móng này, được xây dựng trên sự chính trực cá nhân và mối quan hệ chặt chẽ với khách hàng, đã trở thành DNA của Goldman Sachs, một di sản định hình các quyết định của công ty trong hơn một thế kỷ sau đó.

Lửa Thử Vàng – Khủng Hoảng 1907

Sự phát triển ban đầu của công ty, đặc biệt là sau khi con rể của Marcus là Samuel Sachs gia nhập, đã diễn ra nhanh chóng. Tuy nhiên, mọi mô hình kinh doanh đều phải đối mặt với thử thách, và bài kiểm tra khắc nghiệt đầu tiên của Goldman Sachs đã đến dưới hình thức Cuộc khủng hoảng tài chính năm 1907. Cơn địa chấn này đã làm rung chuyển toàn bộ Phố Wall, gây ra một cuộc khủng hoảng thanh khoản nghiêm trọng khi niềm tin vào hệ thống ngân hàng sụp đổ.

Đối với một công ty có mô hình phụ thuộc nhiều vào đòn bẩy và tốc độ quay vòng vốn nhanh như Goldman Sachs, cuộc khủng hoảng là một đòn chí mạng. Hoạt động kinh doanh gần như tê liệt, và công ty đứng trước bờ vực phá sản. Đây là một bài học cay đắng. Các nhà lãnh đạo của Goldman Sachs nhận ra một sự thật phũ phàng: sự nhanh nhạy và mối quan hệ tốt là chưa đủ để tồn tại lâu dài trong một thế giới tài chính đầy biến động. Rủi ro, nếu không được quản lý một cách có hệ thống, có thể phá hủy mọi thứ đã được xây dựng.

Sự kiện năm 1907 đã buộc công ty phải “kéo lê” chính mình ra khỏi đống tro tàn. Họ phải tái cấp vốn, hoạt động một cách cực kỳ thận trọng và đối mặt với những nghi ngờ từ bên ngoài về khả năng quản lý của mình. Quan trọng hơn, nó đã khắc sâu vào văn hóa của công ty một nguyên tắc bất di bất dịch: quản lý rủi ro không phải là một lựa chọn, mà là một yêu cầu sống còn. Từ thời điểm này, việc thiết lập các hệ thống kiểm soát rủi ro chặt chẽ và duy trì một bảng cân đối kế toán vững mạnh đã trở thành một ưu tiên chiến lược, song hành cùng với việc theo đuổi lợi nhuận. Cuộc khủng hoảng đã tước đi sự ngây thơ của công ty, nhưng lại trao cho họ sự khôn ngoan và sức chịu đựng để đối mặt với những cơn bão lớn hơn trong tương lai.

[Còn tiếp]

Bạn có thể đọc thêm nội dung chi tiết của các bài khác trên trang substack [cần trả phí].