Sau một giai đoạn tái cấu trúc và hoạt động ở chế độ “phòng thủ” do những khoản lỗ đáng kể từ Quỹ Vision Fund, SoftBank đã quay trở lại có lợi nhuận trong quý đầu tiên của năm tài chính 2025. Sự phục hồi này không chỉ đơn thuần là sự cải thiện về mặt tài chính, mà còn là sự khẳng định cho quyết định chiến lược cơ bản: đặt cược tương lai của tập đoàn vào việc xây dựng một hệ sinh thái AI toàn diện.

Softbank thực hiện các cam kết đầu tư và các thương vụ mua lại trị giá hàng chục, thậm chí hàng trăm tỷ USD, bao trùm toàn bộ chuỗi giá trị AI, từ phần cứng bán dẫn, cơ sở hạ tầng trung tâm dữ liệu, cho đến các mô hình nền tảng và các ứng dụng doanh nghiệp. Các khoản đầu tư vào những cái tên hàng đầu như OpenAI, Arm Holdings, Nvidia và Intel, cùng với các siêu dự án như Stargate, cho thấy tham vọng không chỉ là tham gia mà còn là định hình và dẫn dắt cuộc cách mạng công nghệ này. Tuy nhiên, chiến lược này cũng đi kèm với những rủi ro và sự hoài nghi đáng kể, được phản ánh qua mức chiết khấu lớn giữa giá trị thị trường của SoftBank và tổng giá trị tài sản ròng của tập đoàn.

Cấu trúc hệ sinh thía AI của SoftBank

Chiến lược AI của SoftBank không phải là tập hợp các khoản đầu tư riêng lẻ, mà bao trùm các tầng cốt lõi của chuỗi giá trị trí tuệ nhân tạo. Tầm nhìn của Masayoshi Son là tạo ra một vòng tuần hoàn khép kín, nơi các thành phần khác nhau trong danh mục đầu tư có thể hỗ trợ và khuếch đại lẫn nhau.

Tầng nền tảng: Phần cứng và bán dẫn

Nền tảng của bất kỳ cuộc cách mạng AI nào cũng nằm ở sức mạnh tính toán, vốn được cung cấp bởi các con chip bán dẫn tiên tiến. Nhận thức được điều này, SoftBank đã tập trung đầu tư mạnh mẽ vào các công ty chủ chốt trong lĩnh vực này, theo chiến lược thường được gọi là “cuốc và xẻng” – đầu tư vào các công cụ và cơ sở hạ tầng cần thiết để tạo ra giá trị.

• Arm Holdings: Đây được xem là tài sản cốt lõi và là trung tâm trong chiến lược AI của SoftBank. Sau khi được SoftBank mua lại vào năm 2016 và niêm yết cổ phiếu ra công chúng vào năm 2023, Arm đã chuyển mình từ một công ty chủ yếu cung cấp bản quyền thiết kế cho chip điện thoại thông minh sang một nhân tố quan trọng trong cơ sở hạ tầng AI. Các thiết kế của Arm ngày càng được sử dụng rộng rãi trong các trung tâm dữ liệu và là một phần của các hệ thống GPU hiệu năng cao của Nvidia. Việc SoftBank vẫn nắm giữ cổ phần đa số tại Arm mang lại cho họ vị thế chiến lược trong chuỗi cung ứng bán dẫn.
• Ampere Computing: Thương vụ mua lại công ty thiết kế chip Hoa Kỳ này với giá 6,5 tỷ USD vào tháng 3/2025 là động thái bổ sung trực tiếp cho chiến lược Arm. Ampere chuyên sản xuất chip CPU cho trung tâm dữ liệu dựa trên kiến trúc của Arm, được các công ty lớn như Oracle sử dụng trong cơ sở hạ tầng điện toán đám mây. Thương vụ này giúp SoftBank củng cố sự hiện diện của mình trong phân khúc chip máy chủ.
• Intel và Nvidia: Ngoài việc sở hữu các công ty thiết kế, SoftBank còn thực hiện các khoản đầu tư chiến lược vào các gã khổng lồ bán dẫn khác. Khoản đầu tư 2 tỷ USD vào Intel vào tháng 8/2025 phản ánh niềm tin vào sự mở rộng của ngành sản xuất chip tại Hoa Kỳ. Đồng thời, SoftBank cũng đã tích cực xây dựng lại cổ phần của mình tại Nvidia, nắm giữ số cổ phiếu trị giá khoảng 4,8 tỷ USD tính đến cuối tháng 6/2025. Điều này cho phép họ hưởng lợi trực tiếp từ sự thống trị của Nvidia trong thị trường GPU cho AI.

Tầng cơ sở hạ tầng

Năng lực tính toán (compute) được xem là nguồn tài nguyên khan hiếm và là yếu tố quyết định trong cuộc đua AI. Nhận thấy sự tắc nghẽn này, SoftBank đã khởi xướng các dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn.

• Dự án Stargate: Đây là sáng kiến tham vọng nhất, một liên doanh trị giá lên tới 500 tỷ USD giữa SoftBank, OpenAI, Oracle và quỹ đầu tư công nghệ MGX của Abu Dhabi. Mục tiêu của Stargate là xây dựng một mạng lưới trung tâm dữ liệu thế hệ mới tại Hoa Kỳ, được thiết kế đặc biệt để phục vụ nhu cầu tính toán khổng lồ của OpenAI và các mô hình AI tiên tiến khác. Mặc dù dự án đã gặp phải một số trì hoãn trong quá trình đàm phán, nó vẫn là một cam kết đầu tư cơ sở hạ tầng ở quy mô chưa từng có.

Tầng mô hình: các mô hình nền tảng (foundation models)

Ở trung tâm của hệ sinh thái AI là các mô hình nền tảng, các hệ thống AI quy mô lớn có khả năng thực hiện nhiều tác vụ khác nhau. SoftBank đã đặt cược lớn vào các công ty dẫn đầu trong lĩnh vực này.

• OpenAI: SoftBank đang dẫn đầu một vòng tài trợ trị giá 40 tỷ USD vào OpenAI, nhà phát triển của ChatGPT. Khoản đầu tư này, nếu hoàn tất, sẽ biến SoftBank trở thành một trong những nhà đầu tư đơn lẻ lớn nhất của OpenAI, bên cạnh Microsoft. Đây là động thái nhằm đảm bảo quyền truy cập và ảnh hưởng đối với một trong những công nghệ AI nền tảng quan trọng nhất hiện nay.
• Zhipu AI: Khoản đầu tư vào Zhipu AI, một nhà phát triển mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) hàng đầu của Trung Quốc, cho thấy một chiến lược mang tính toàn cầu và phòng ngừa rủi ro. Nó cho phép SoftBank tiếp cận với sự phát triển AI tại thị trường Trung Quốc và không đặt cược hoàn toàn vào hệ sinh thái của Hoa Kỳ.

Tầng ứng dụng và tích hợp

Mục tiêu cuối cùng của việc xây dựng hệ sinh thái này là tạo ra các ứng dụng và dịch vụ mang lại giá trị kinh tế thực tế.

• Cristal Intelligence: liên doanh giữa SoftBank và OpenAI nhằm phát triển và tiếp thị một hệ thống AI doanh nghiệp tiên tiến. Mục tiêu là tạo ra các “tác nhân AI” có thể tích hợp sâu vào hệ thống của doanh nghiệp, học hỏi từ dữ liệu nội bộ và tự động hóa các quy trình làm việc phức tạp. SoftBank dự kiến sẽ chi 3 tỷ USD mỗi năm cho sáng kiến này, bắt đầu bằng việc triển khai trong chính các công ty thuộc danh mục đầu tư của mình.
• Chuyển đổi các ngành dịch vụ truyền thống: SoftBank cũng được cho là đang xem xét các cơ hội mua lại các công ty dịch vụ CNTT, BPO (ủy thác quy trình kinh doanh) và KPO (ủy thác quy trình tri thức) truyền thống. Ý tưởng là để tích hợp công nghệ AI vào các công ty này, biến chúng thành các nhà cung cấp dịch vụ được tăng cường công nghệ, qua đó tạo ra hiệu quả chi phí và giá trị mới.

Bối cảnh chính trị và vai trò của mối quan hệ cá nhân

Việc thực hiện chiến lược đầu tư quy mô lớn và mang tính chiến lược như vậy tại Hoa Kỳ không thể tách rời khỏi bối cảnh chính trị. Mối quan hệ cá nhân giữa Masayoshi Son và Tổng thống Donald Trump đã đóng một vai trò quan trọng trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho các siêu dự án này.

Kể từ nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, Masayoshi Son đã chủ động xây dựng mối quan hệ gần gũi. Ông đã nhiều lần đến thăm Nhà Trắng và đưa ra những cam kết đầu tư công khai, quy mô lớn (50 tỷ USD vào năm 2016, 100 tỷ USD sau khi tái đắc cử), vốn là những thông báo hấp dẫn đối với phong cách chính trị của Tổng thống Trump. Các nhà phân tích cho rằng Son đã sớm nhận ra rằng để thực hiện các thương vụ lớn tại Hoa Kỳ, việc có được sự ủng hộ ở cấp cao nhất là điều cần thiết.

Mối quan hệ này đã trở thành yếu tố cho phép quan trọng. Dự án Stargate trị giá 500 tỷ USD, với mục tiêu xây dựng cơ sở hạ tầng AI chiến lược trên đất Mỹ, đã được chính Tổng thống Trump công bố tại Nhà Trắng. Sự ủng hộ này mang lại mức độ legitimization và sự bảo trợ chính trị mà các nhà đầu tư nước ngoài khác khó có thể có được. Nó giúp các kế hoạch của SoftBank tránh được sự nghi ngờ và phản kháng mà các công ty nước ngoài khác, như Nippon Steel trong nỗ lực mua lại US Steel, đã phải đối mặt.

Mối quan hệ Son-Trump đã tạo ra một kênh ngoại giao và kinh tế không chính thức giữa Nhật Bản và Hoa Kỳ. Trong một chính quyền mà các kênh giao tiếp truyền thống có thể bị phá vỡ, Son đã trở thành một nhân vật trung gian quan trọng. Tuy nhiên, điều này cũng mang lại rủi ro, khi mối quan hệ song phương quan trọng bị thu hẹp và phụ thuộc vào một cá nhân duy nhất.

Phản ứng của thị trường tài chính

Bất chấp tầm nhìn và quy mô của chiến lược AI, thị trường tài chính vẫn có cái nhìn thận trọng đối với SoftBank, được thể hiện qua một số chỉ số và các rủi ro tiềm tàng.

Giá cổ phiếu của SoftBank đã tăng vọt hơn 60% trong năm 2025, đạt các mức cao kỷ lục. Sự tăng trưởng này phản ánh sự lạc quan của một bộ phận nhà đầu tư đối với chiến lược AI của công ty. Thị trường đang định giá các yếu tố tích cực như: thành công của Arm Holdings sau khi IPO, sự tiếp cận gián tiếp với các công ty AI hàng đầu như OpenAI, và phục hồi lợi nhuận của Quỹ Vision Fund.

Tuy nhiên, sự lạc quan này không phải là không có giới hạn. Một trong những chỉ số quan trọng nhất cho thấy sự hoài nghi của thị trường là việc cổ phiếu của SoftBank vẫn đang giao dịch với một mức chiết khấu đáng kể (khoảng 40%) so với tổng giá trị tài sản ròng của các khoản đầu tư mà họ nắm giữ. Mức chiết khấu này tồn tại vì thị trường đang định giá các rủi ro cố hữu: (i) Quy mô của các dự án như Stargate và các thương vụ mua lại lớn mang lại rủi ro thực thi khổng lồ; (ii) Việc huy động hàng trăm tỷ đô la cho các dự án này trong một môi trường lãi suất cao là một thách thức lớn; (iii) Thất bại của các khoản đầu tư như WeWork vẫn còn ám ảnh, khiến thị trường hoài nghi về khả năng phán đoán của Son; (iv) Cấu trúc đầu tư phức tạp của SoftBank, với nhiều công ty niêm yết và chưa niêm yết, khiến việc định giá trở nên khó khăn.

Chiến lược của SoftBank cũng phải đối mặt với các rủi ro từ chính sự phát triển nhanh chóng của công nghệ AI. Sự xuất hiện của DeepSeek – công ty Trung Quốc đã phát triển mô hình AI tiên tiến với chi phí thấp hơn đáng kể, đã thách thức luận điểm rằng việc tích lũy năng lực tính toán khổng lồ là con đường duy nhất để thành công. Nó cũng nhấn mạnh sức mạnh của các mô hình nguồn mở, có thể làm giảm giá trị của các mô hình nguồn đóng độc quyền mà SoftBank đang đầu tư mạnh vào (như OpenAI). Khi công nghệ AI ngày càng trở nên dễ tiếp cận hơn thông qua các mô hình nguồn mở, các dịch vụ AI có nguy cơ bị hàng hóa hóa, dẫn đến biên lợi nhuận thấp hơn dự kiến. Điều này đặt ra câu hỏi về khả năng sinh lời dài hạn của các khoản đầu tư vào các mô hình nền tảng.

Tham khảo từ CNBC, Feed the AI, Bloomberg, The Wall Street, Reuters, FinTech Magazine, The Economic TImes, Next Big Teng, The Asahi Shimbun, Financial Times