Từ Iran Đến CEO Uber | Trò chuyện giữa Dara Khosrowshahi và Nikhil Kamath

Trong một cuộc trò chuyện cởi mở trên podcast “People by WTF” với Nikhil Kamath, Dara Khosrowshahi, CEO của Uber, đã chia sẻ một cách chân thực về hành trình cuộc đời của mình—từ một cậu bé tị nạn Iran đến vị trí lãnh đạo một trong những công ty công nghệ có ảnh hưởng nhất thế giới. Cuộc đối thoại không chỉ dừng lại ở câu chuyện cá nhân mà còn đi sâu vào chiến lược kinh doanh, cạnh tranh tại Ấn Độ, tương lai của công nghệ và triết lý lãnh đạo độc đáo của ông.

Thăm Ấn Độ và Bức tranh cạnh tranh của Uber

Dara bày tỏ sự ấn tượng sâu sắc với năng lượng và sự hứng khởi của các đội ngũ Uber tại Ấn Độ. Khi được hỏi về cạnh tranh, ông đưa ra một nhận định thẳng thắn:

“Ola từng là đối thủ cạnh tranh chính của chúng tôi… Tôi thấy rằng đối thủ cạnh tranh khó khăn hơn ở Ấn Độ bây giờ là Rapido… Tôi nghĩ Ola bây giờ đã là một đối thủ ở vị trí thứ ba xa xôi.”

Ông phân tích rằng Rapido đã rất “xông xáo” (scrappy) và thông minh khi tấn công mạnh vào phân khúc xe hai bánh và ba bánh với mô hình thuê bao đơn giản, giúp thu nhập của tài xế cao hơn. Mặc dù Rapido chưa có lợi nhuận, Dara vẫn thể hiện sự tôn trọng đối với sự đổi mới và tốc độ của họ.

Lớn lên ở Iran

Dara hồi tưởng về thời thơ ấu ở Iran trong một gia đình thuộc tầng lớp công nghiệp hóa dưới thời Shah. Ông chia sẻ góc nhìn về lý do chế độ này sụp đổ: hiện đại hóa quá nhanh, quá tập trung vào quân sự thay vì người dân, và bỏ lại các giá trị Hồi giáo phía sau.

“Người ta có xu hướng lãng mạn hóa quá khứ. Bây giờ, tôi có nghĩ rằng thời gian dưới thời Shah là một thời gian tốt hơn không? Chắc chắn rồi.”

Ông bày tỏ nỗi buồn về một đất nước có nhiều tiềm năng nhưng lại bị kìm hãm, đặc biệt là về giáo dục và vai trò của phụ nữ.

Về Tôn giáo và tâm linh

Dara tự nhận mình không phải là người tôn giáo mà là người “tâm linh”. Ông phân biệt giữa khoa học (sẽ luôn được tái tạo giống nhau) và tôn giáo (là những câu chuyện mang những sự thật sâu sắc về con người).

“Đối với tôi, tâm linh có nghĩa là niềm tin vào sự tốt đẹp của nhân loại… Có một mối liên kết mà chúng ta đang thiết lập ngay bây giờ… Đối với tôi, đó là một kết nối tâm linh.”

Ông tin rằng có một sự kết nối sâu sắc giữa con người, vượt ra ngoài những giải thích logic thuần túy.

Từ Iran đến Mỹ

Gia đình ông phải rời Iran sau cuộc Cách mạng Hồi giáo, khi những viên đạn bay vào nhà họ. Chuyển đến Mỹ năm 9 tuổi, ông chứng kiến sự tương phản rõ rệt: trong khi ông và các anh em dễ dàng thích nghi, cha mẹ ông đã phải trải qua một giai đoạn vô cùng khó khăn. Cha ông mất đi mục đích sống khi không còn công việc kinh doanh, còn mẹ ông, từ một cuộc sống xa hoa, phải đi làm nhân viên bán hàng.

Bài học quan trọng từ Barry Diller

Bước ngoặt sự nghiệp của Dara đến khi ông làm việc tại ngân hàng đầu tư Allen & Company và gặp gỡ Barry Diller. Ông kể lại câu chuyện Diller yêu cầu được gặp trực tiếp “nhà phân tích quèn” (chính là Dara) để hiểu mô hình tài chính của một thương vụ. Bài học ông rút ra là:

“Những sai lầm lớn nhất mà tôi thấy với các doanh nghiệp thường không phải là lỗi phán đoán, mà là bạn không thực sự biết chuyện gì đang xảy ra trong tổ chức.”

- Dara Khosrowshahi

Các nhà lãnh đạo cấp cao thường nhận được một phiên bản thực tế đã bị “biên tập”. Một nhà lãnh đạo giỏi phải biết cách đi thẳng đến nguồn thông tin gốc.

AI và Tương lai của ngành du lịch

Với kinh nghiệm điều hành Expedia, Dara cho rằng ngành du lịch đã chững lại về mặt đổi mới. Ông tin rằng AI sẽ tái tạo ngành này ở ba khía cạnh:

1. 1. Khám phá (Discovery): Các mô hình ngôn ngữ lớn (LLM) sẽ giúp người dùng khám phá những điểm đến bất ngờ và phù hợp hơn.

1. 1. Đặt chỗ (Booking): Các “trợ lý AI” (AI agents) sẽ tự động so sánh giá và đặt dịch vụ.

1. 1. Trải nghiệm tại điểm đến (In-market experience): Trải nghiệm sẽ trở nên liền mạch hơn, ví dụ như tự động nhận phòng khách sạn ngay khi bạn đến nơi.

Uber đại diện cho điều gì?

Dara định nghĩa Uber theo ba góc độ:

• • Với người tiêu dùng: Là “hệ điều hành cho cuộc sống hàng ngày”.

• • Với đối tác tài xế: Là nguồn thu nhập linh hoạt.

• • Với đối tác nhà hàng/bán lẻ: Là một đối tác đáng tin cậy mang lại nguồn cầu.

Tại sao bán Uber Eats cho Zomato?

Lý do ông quyết định thoái vốn khỏi Zomato không phải vì đánh giá thấp thị trường Ấn Độ, mà vì một triết lý cốt lõi: Uber là một công ty vận hành (operating company), không phải một công ty nắm giữ (holding company). Năng lực cốt lõi của ông là xây dựng doanh nghiệp, không phải đầu tư.

Cơ hội và lời khuyên cho Startup

Dara khuyên các startup trẻ không nên đối đầu trực diện với Uber vì hiệu ứng mạng lưới rất lớn. Thay vào đó, hãy:

• • Tìm một thị trường ngách (thành phố nhỏ, phân khúc chưa được phục vụ tốt).

• • Xây dựng thanh khoản ở quy mô địa phương.

• • “Lặp lại” mô hình ở các địa điểm khác.

Về việc đánh giá thị trường (TAM), ông cho rằng không nên quá sa đà vào con số. Điều quan trọng là tìm ra sự phù hợp giữa sản phẩm và thị trường (product-market fit) trong một phân khúc hẹp trước, sau đó mở rộng dần.

Lãnh Đạo: sự chân thực

Dara nhấn mạnh tầm quan trọng của việc “sống thật với chính mình”. Phong cách tự nhiên của ông là hợp tác, làm việc nhóm. Tuy nhiên, ông đã học được một bài học xương máu trong đại dịch COVID-19 khi công ty phải cắt giảm nhân sự.

“Đôi khi, hợp tác… không giúp ích được gì. Và với tư cách là một nhà lãnh đạo, bạn phải chuyển từ chế độ hợp tác thời bình sang chế độ thời chiến… ‘Tôi là người lãnh đạo. Tôi là vị tướng. Tôi sẽ đưa ra quyết định’.”

Ông nhận ra rằng một nhà lãnh đạo giỏi phải biết khi nào cần lắng nghe và khi nào cần quyết đoán.

Xe tự hành (AVs) và Tương lai của tài xế

Dara tin rằng xe tự hành là một điều không thể tránh khỏi trong khoảng 20 năm tới vì lý do an toàn. Ông cho rằng xe tự hành phải đạt mức độ an toàn “siêu phàm” (superhuman). Đây là một vấn đề của toàn xã hội, không chỉ riêng Uber. Ông tiết lộ Uber đang xây dựng các cơ hội việc làm khác cho các đối tác của mình, ví dụ như dán nhãn dữ liệu cho AI. Về việc áp dụng tại các thị trường phức tạp như Ấn Độ, ông cho rằng đó chỉ là vấn đề thời gian và huấn luyện dữ liệu.

Xe điện Trung Quốc

Dara bày tỏ sự kinh ngạc trước sự đổi mới của ngành xe điện (EV) Trung Quốc. Ông giải thích lý do thành công của họ là sự kết hợp độc đáo giữa:

1. 1. Chính sách công nghiệp từ trên xuống (top-down): Chính phủ đặt ra chiến lược quốc gia.

1. 1. Cạnh tranh tàn khốc từ dưới lên (bottoms-up): Hơn 100 nhà sản xuất cạnh tranh khốc liệt với nhau để giành chiến thắng, tạo ra một môi trường “sinh tồn của kẻ mạnh nhất”.

Uber có trở thành siêu ứng dụng (Super App) không?

Ông cho rằng mô hình siêu ứng dụng thành công hơn ở châu Á. Ở phương Tây, người dùng dường như thích các ứng dụng chuyên biệt hơn. Mục tiêu của Uber là xây dựng một “hệ sinh thái” hoặc một “gia đình ứng dụng kết nối”, chứ không nhất thiết phải là một siêu ứng dụng duy nhất.

Dara sẽ xây dựng gì hôm nay?

Khi được hỏi sẽ xây dựng gì nếu bắt đầu lại từ đầu, Dara khiêm tốn thừa nhận mình là “người mở rộng quy mô” (scale person) chứ không phải “người khởi nghiệp” (startup person). Lời khuyên sự nghiệp của ông dành cho các bạn trẻ là hãy tìm kiếm ba điều:

Theo Ngẫm, ngoài những điều chúng ta được học trên trong cuộc trò chuyện này, cũng có những điểm cần lưu ý.

Dara giải thích rằng phong cách lãnh đạo khiêm tốn, hợp tác của ông là sự chân thật (authenticity) và là một chiến lược để Uber, mặc dù là một gã khổng lồ, vẫn giữ được tinh thần “đột phá” (disruptor). Phải thừa nhận rằng, việc một công ty trị giá hàng chục tỷ đô la cố gắng duy trì hình ảnh “David” trong khi thực tế là “Goliath” là một chiến lược PR có tính toán. Mặc dù sự khiêm tốn của Dara có thể xuất phát từ kinh nghiệm cá nhân, việc ông “ca ngợi đối thủ” cũng là một cách để thể hiện sự tự tin và xây dựng một hình ảnh đối trọng với tính cách gây tranh cãi của CEO trước đây.

Ngoài ra, sự thảo luận về độ phức tạp của giao thông Ấn Độ hoàn toàn tương đồng với Việt Nam, nơi xe máy chiếm ưu thế và môi trường đô thị biến đổi liên tục. Điều này xác nhận rằng, mặc dù xe tự hành là tương lai, vai trò của tài xế công nghệ tại Việt Nam vẫn sẽ được bảo đảm trong một thời gian rất dài, có lẽ còn lâu hơn cả mốc 20 năm của Dara.

Còn bạn, bạn học được gì và có suy nghĩ gì từ Podcast này? Nếu bạn muốn lắng nghe toàn bộ nội dung Podcast, bạn có thể theo dõi toàn bộ cuộc trò chuyện tại đây.