Báo cáo vạch ra chiến lược “cấp tiến” cho tương lai cạnh tranh của Châu Âu

Một báo cáo quan trọng được công bố vào tháng 9 năm 2024 đã đưa ra một đánh giá thẳng thắn về tình trạng hiện tại của Liên minh châu Âu, cảnh báo rằng lục địa này đang đối mặt với một “thách thức mang tính tồn vong” và phải thực hiện những “thay đổi cấp tiến” nếu muốn duy trì sự thịnh vượng và ảnh hưởng trên toàn cầu. Báo cáo, với tiêu đề “Tương lai của năng lực cạnh tranh châu Âu”, đã phân tích sâu sắc những điểm yếu cố hữu và đề xuất một chiến lược công nghiệp mới, toàn diện để vực dậy tăng trưởng.

Lời nói đầu của báo cáo đã vẽ nên một bức tranh đáng lo ngại: châu Âu đã bị tụt lại phía sau. Một khoảng cách lớn về GDP đã hình thành giữa EU và Hoa Kỳ, chủ yếu do sự tăng trưởng năng suất chậm hơn ở châu Âu. Thu nhập khả dụng thực tế bình quân đầu người ở Mỹ đã tăng gần gấp đôi so với EU kể từ năm 2000.

Báo cáo chỉ ra rằng những nền tảng từng nâng đỡ sự thịnh vượng của châu Âu trong nhiều thập kỷ—an ninh do Mỹ bảo trợ, năng lượng giá rẻ từ Nga và một trật tự thương mại toàn cầu ổn định—nay đang bị lung lay dữ dội. Đồng thời, châu Âu đã bỏ lỡ phần lớn cuộc cách mạng kỹ thuật số và hiện đang yếu thế trong các công nghệ mới nổi sẽ định hình tương lai. Một thống kê đáng báo động được nêu ra là chỉ có 4 trong số 50 công ty công nghệ hàng đầu thế giới là của châu Âu.

Thách thức này càng trở nên trầm trọng hơn bởi các vấn đề nhân khẩu học. Đến năm 2040, lực lượng lao động của EU dự kiến sẽ giảm gần 2 triệu người mỗi năm. Điều này có nghĩa là tăng trưởng trong tương lai phải phụ thuộc gần như hoàn toàn vào việc tăng năng suất—một lĩnh vực mà châu Âu đang gặp khó khăn.

Ba trụ cột hành động để vực dậy tăng rưởng

Để giải quyết cuộc khủng hoảng đa chiều này, báo cáo đề xuất một chiến lược công nghiệp mới tập trung vào ba lĩnh vực hành động chính:

• Thu hẹp khoảng cách đổi mới sáng tạo: Châu Âu bị mắc kẹt trong một cấu trúc công nghiệp tĩnh, với ít công ty mới nổi lên để phá vỡ các ngành hiện có. Chi tiêu cho nghiên cứu và đổi mới (R&I) thấp hơn đáng kể so với Mỹ, và một vấn đề nghiêm trọng là châu Âu không thể chuyển đổi các ý tưởng sáng tạo thành các sản phẩm thương mại thành công. Báo cáo cho thấy gần 30% các công ty “kỳ lân” (startup trị giá trên 1 tỷ USD) được thành lập ở châu Âu đã chuyển trụ sở ra nước ngoài, phần lớn là sang Mỹ.

• Một kế hoạch chung về khử cacbon và cạnh tranh: Mặc dù các mục tiêu khí hậu của châu Âu rất tham vọng, giá năng lượng vẫn là một trở ngại lớn. Các công ty EU phải đối mặt với giá điện cao gấp 2-3 lần và giá khí đốt tự nhiên cao gấp 4-5 lần so với ở Mỹ. Báo cáo nhấn mạnh rằng quá trình khử cacbon phải trở thành một cơ hội tăng trưởng, chứ không phải là một gánh nặng. Điều này đòi hỏi một kế hoạch phối hợp để vừa giảm giá năng lượng cho người tiêu dùng cuối cùng, vừa tận dụng vị thế dẫn đầu của châu Âu trong một số công nghệ sạch.
• Tăng cường an ninh và giảm sự phụ thuộc: Sự ổn định địa chính trị đã qua đi, và sự phụ thuộc của châu Âu vào các nguồn cung bên ngoài—từ nguyên liệu thô quan trọng đến công nghệ kỹ thuật số—đã trở thành những điểm yếu dễ bị tổn thương. Ví dụ, 75-90% công suất sản xuất tấm wafer bán dẫn toàn cầu nằm ở châu Á. Ngành công nghiệp quốc phòng của châu Âu cũng bị phân mảnh nghiêm trọng; báo cáo chỉ ra rằng các nước châu Âu vận hành 12 loại xe tăng chiến đấu khác nhau, trong khi Mỹ chỉ sản xuất một loại.

Những rào cản cần vượt qua

Báo cáo cũng thẳng thắn chỉ ra ba rào cản chính đang ngăn cản châu Âu hành động một cách hiệu quả như một khối thống nhất:

• Thiếu sự tập trung: Châu Âu thường đặt ra các mục tiêu chung nhưng không đi kèm với các ưu tiên rõ ràng và hành động chính sách phối hợp. Các gánh nặng pháp lý tiếp tục chồng chất lên các công ty, đặc biệt là các doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME).
• Lãng phí nguồn lực chung: Mặc dù có sức mạnh chi tiêu tập thể lớn, châu Âu lại phân tán nguồn lực của mình qua nhiều công cụ quốc gia và EU khác nhau. Trong lĩnh vực quốc phòng, từ giữa năm 2022 đến giữa năm 2023, 78% tổng chi tiêu mua sắm đã chảy vào các nhà cung cấp ngoài EU.
• Thiếu sự phối hợp: Quá trình hoạch định chính sách của EU chậm chạp và rời rạc, không thể tạo ra các chiến lược công nghiệp tích hợp như Mỹ và Trung Quốc.

Để vượt qua những rào cản này, báo cáo kêu gọi một sự đánh giá lại sâu sắc về cách thức hoạt động của EU, từ việc cải cách Thị trường chung, tài trợ cho các khoản đầu tư khổng lồ, đến việc củng cố cơ cấu quản trị. Thông điệp cuối cùng rất rõ ràng: sự trì hoãn không còn là một lựa chọn. Châu Âu phải bắt đầu một quá trình cải cách táo bạo, bởi “những lý do cho một phản ứng thống nhất chưa bao giờ thuyết phục đến thế – và trong sự đoàn kết, chúng ta sẽ tìm thấy sức mạnh để cải cách.”

Nguồn: Ủy ban Châu Âu, 2024